Onbewust vs bewust

Het grootste deel van ons gedrag is onbewust. Psycholoog Daniel Kahneman heeft een theorie ontwikkelt over het brein. In ons brein zijn twee systemen actief: systeem 1 en systeem 2. Je onbewuste gedrag waarbij je automatisch en snel reageert, weinig tot geen inspanning levert en geen gevoel van controle hebt, wordt gestuurd door systeem 1. Bij het gedrag waarbij je bewuste aandacht hebt voor mentale inspanningen en rationeel nadenkt, heeft systeem 2 de overhand. Maar hoe komt het nou dat we ons gedragen zoals we ons gedragen? 

In het laatste blok van de minor Public Relations, Creating Stories staat het gedrag centraal. Stiekem is dit onderwerp mijn favoriet! Ik ben erg geïnteresseerd in de beïnvloeding van ons gedrag. De nieuwe opdrachtgever voor de praktijkopdracht is Trimbos Instituut. Aan ons de vraag: Hoe bereiken we jongeren van 18 t/m 25 jaar en met welke boodschap kunnen we voorkomen dat ze gaan roken of helpen om te stoppen met roken? Maar eerst de theorie induiken, de opdrachtgever beter leren kennen en meer te weten komen over het onderwerp.

In de les hebben we de interessante documentaire ‘Genetic me’ gekeken over epi-genetica: het snijvlak tussen nature en nurture. De voorstanders van de theorie nature geloven dat het meeste gedrag van de mens is aangeboren en de voorstanders van nurture geloven juist dat gedrag aangeleerd is dus beïnvloedbaar. Verschillende professionals uiten hun visie over de discussie: is gedrag aangeboren of aangeleerd? Wat is jouw mening? Voorstander van de nurture-theorie is Daniel Nettle. Hij vindt dat we ons leven wel kunnen veranderen, maar onze persoonlijkheid niet. We moeten accepteren wat onze sterktes en zwaktes zijn. Veel professionals zitten meer tussen nature en nurture in. Robert Plomin vindt ook dat je je persoonlijkheid niet kan veranderen, maar de omgeving heeft wel invloed. Je genen en omgeving vormen je gedrag. Ahmad Harari zegt dat we flexibeler kunnen worden. James H. Fallan zegt weer wat anders: de manier hoe je leeft bepaalt welke genen je gebruikt. Dat is interessant. Betekent dat dan ook dat bepaalde eigenschappen door een situatie getriggerd kunnen worden?

De theorie van gepland gedrag (Ajzen, 1991) is een goede voorspeller, maar niet toe te passen op individuen. Je persoonlijke attitude wordt bepaalt door beliefs en evaluaties. Wat denk en vind ik ervan? En wat vind je het belangrijkst? De ervaren sociale norm wordt bepaald door referentopvattingen en motivatie te conformeren. Hoe denk ik dat anderen denken? En hoe belangrijk vind ik dat? De ervaren gedragscontrole weegt het zwaarst mee, dat is de mate waarin men denkt daadwerkelijk in staat te zijn het gedrag te vertonen. Als je denkt dat het niet gaat lukken, lukt het ook niet. Het Elaboration Likelihood Model voorspelt de waarschijnlijkheid van het gedrag. Daarbinnen zijn twee routes te volgen: de centrale of perifere route. De centrale route wordt bewust door systeem 2 gevolgd, informatie en argumenten zijn belangrijk voor de keuze. De perifere route is juist een onbewust keuze. Je laat je leiden door zaken die niets te maken hebben met feiten, maar emotie en imago. Zoals bekende mensen of experts die het product geloofwaardig maken en je over de streep trekken.

We hebben in de eerste week al twee gastcollege’s gehad. Dr. Roeland Dietvorst leerde ons over neuromarketing, waarbij het vooral ging over beïnvloeding van gedrag voor commerciële doeleinden. Dat vinden wij van Streep niet ethisch verantwoord. Wij vinden dat gedrag alleen beïnvloed mag worden wanneer dit van groot belang is voor de consument. Bijvoorbeeld op het gebied van gezondheid, het beïnvloeden van mensen die roken. Het gastcollege van Reint Jan Renes gaf ons meer verdieping over processen in effectieve communicatie. De Alpha strategie houdt in als je consequent bent en het kan handhaven dan kan het zelfs eventueel inslijten tot een gewoonte. Wanneer handhaven niet lukt dreigt er gevaar en ontstaat weerstand. Je merkt het al, heel veel theorie wat we allemaal mee kunnen nemen voor de case van het Trimbos Instituut. Wat we voor deze week al geleerd hebben, is dat jongeren bewust en vooral onbewust keuzes maken. Hier moeten we op inspelen. Door de theorie van gepland gedrag (Ajzen, 1991) toe te passen, kunnen we voorspellen waarom de doelgroep rookt of niet.  Ten eerste is het belangrijk dat de persoonlijke attitude (beliefs en evaluaties) naar voren komt. Wat denkt en vindt de doelgroep ervan? En wat vindt de doelgroep het belangrijkst? Ten tweede wordt door referentopvattingen en motivatie te conformeren de ervaren sociale norm bepaald. Hoe denkt de doelgroep dat anderen denken? En hoe belangrijk vindt de doelgroep dat? Ten slotte weegt de ervaren gedragscontrole het zwaarst mee, dat is de mate waarin men denkt daadwerkelijk in staat te zijn het gedrag te vertonen. Een grote opdracht staat ons te wachten. Maar nu eerst onderzoek doen!

PS: Na een maaltijd (door de glucose) functioneert systeem 2 beter!